Informacje niejawne to informacje, do których dostęp wymaga spełnienia określonych warunków. W ustawie z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych zrezygnowamo z podziału na tajemnicę państwową i tajemnicę służbową, pozostawiając jednocześnie dotychczasowe oznaczanie klauzul tajności, czyli od najbardziej chronionej „ściśle tajne”, tajne”, „poufne” i „zastrzeżone”.
Organizacja ochrony informacji niejawnych oparta jest na kilku podstawowych zasadach, do których przestrzegania są zobowiązani adresaci ustawy. Najważniejsze zgrupowano w art. 8 ustawy stanowiącym, że informacje niejawne, którym nadano określoną klauzulę tajności:
- mogą być udostępnione wyłącznie osobie uprawnionej, zgodnie z przepisami ustawy dotyczącymi dostępu do określonej klauzuli tajności;
- muszą być przetwarzane w warunkach uniemożliwiających ich nieuprawnione ujawnienie, zgodnie z przepisami określającymi wymagania dotyczące kancelarii tajnych, bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych, obiegu materiałów i środków bezpieczeństwa fizycznego, odpowiednich do nadanej klauzuli tajności;
- muszą być chronione, odpowiednio do nadanej klauzuli tajności, z zastosowaniem środków bezpieczeństwa określonych w ustawie i przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie.
Szczegółowe informacje na ten temat zawarto w odpowiedziach na następujące pytania:
Co jest przedmiotem ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych?
Jakie są podmioty ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych?
Jaka jest właściwość terytorialna jednostek ABW w zakresie zadań związanych z ochroną informacji niejawnych? Uwaga
Jak są definiowane klauzule tajności?
Czy oświadczeniom o stanie majątkowym nadaje się klauzule tajności?
Kto zmienia lub znosi klauzulę tajności?
Czy można zakwestionować nadaną klauzulę tajności?
Co zrobić w przypadku odmowy dokonania zmiany klauzuli tajności lub nieudzielania odpowiedzi?
Czy są określone okresy ochrony poszczególnych klauzul tajności?
Czy poszczególnym częściom materiału można nadawać różne klauzule tajności?
Wobec jakich podmiotów właściwą rzeczowo jest Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego?
Jakie zadania realizuje ABW w systemie ochrony informacji niejawnych?
Kto może zostać pełnomocnikiem ochrony?
Jakie są zadania pełnomocnika ochrony?
Czy pełnomocnik ochrony może wykonywać jednocześnie inne zadania lub pełnić inne funkcje?
Czy pełnomocnik ochrony musi być zatrudniony na pełny etat?
Czy można być pełnomocnikiem ochrony w różnych jednostkach organizacyjnych?
Czy można być pełnomocnikiem ochrony na umowę zlecenie?
Czy pełnomocnik ochrony pełni określoną funkcję, czy jest to oddzielne stanowisko?
Czy kierownik kancelarii tajnej może być pełnomocnikiem ochrony?
Jak często pełnomocnik ochrony przeprowadza kontrole ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów?
Co jest przedmiotem ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych?
Zgodnie z art. 1 ust. 1 przedmiotem ustawy są zasady ochrony informacji niejawnych, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania. Ustawa reguluje więc kwestie:
- klasyfikowania informacji niejawnych;
- organizowania ochrony informacji niejawnych;
- przetwarzania informacji niejawnych;
- postępowań sprawdzające lub kontrolnych postępowań sprawdzających prowadzonych w celu ustalenia, czy osoba nimi objęta daje rękojmię zachowania tajemnicy;
- postępowań bezpieczeństwa przemysłowego prowadzonych w celu ustalenia, czy przedsiębiorca nimi objęty zapewnia warunki do ochrony informacji niejawnych;
- ochrony informacji niejawnych w systemach teleinformatycznych;
- stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego w odniesieniu do informacji niejawnych;
- organizacji kontroli stanu zabezpieczenia informacji niejawnych;
- prowadzenia szkoleń z zakresu ochrony informacji niejawnych;
- ewidencjonowania i udostępniania akt oraz danych zgromadzonych w trakcie postępowania sprawdzającego, kontrolnego postępowania sprawdzającego i postępowania bezpieczeństwa przemysłowego.
Jakie są podmioty ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych?
Zgodnie z art. 1 ust. 2 podmiotami ustawy z mocy prawa są:
- Sejm i Senat;
- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
- organy administracji rządowej;
- organy jednostek samorządu terytorialnego, a także inne podległe im jednostki organizacyjne lub przez nie nadzorowane, w tym wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast, radni;
- sądy i trybunały;
- organy kontroli państwowej i ochrony prawa;
- jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowane;
- Narodowy Bank Polski;
- jednostki organizacyjne podległe organom władzy publicznej lub nadzorowane przez te organy;
- państwowe osoby prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne.
Podmiotami ustawy o ochronie informacji niejawnych mogą być także:
- przedsiębiorcy zamierzający ubiegać się albo ubiegający się o zawarcie umów związanych z dostępem do informacji niejawnych lub wykonujący takie umowy albo wykonujący na podstawie przepisów prawa zadania związane z dostępem do informacji niejawnych.
Jaka jest właściwość terytorialna jednostek ABW w zakresie zadań związanych z ochroną informacji niejawnych? Uwaga
Zadania nałożone na ABW w ustawie z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych realizowane są w większości przez Departament Ochrony Informacji Niejawnych ABW, Wydziały Ochrony Informacji Niejawnych Delegatur ABW oraz Wydziały Zamiejscowe Delegatur ABW. O właściwości DOIN ABW, Wydziałów Ochrony Informacji Niejawnych Delegatur ABW lub Wydziałów Zamiejscowych Delegatur ABW decyduje albo miejsce zamieszkania osoby, albo adres siedziby jednostki organizacyjnej będącej podmiotem ustawy. Podział tej właściwości - w zależności od konkretnych spraw - przedstawia się następująco:
Bezpieczeństwo osobowe
Wnioski o dokonanie sprawdzeń w kartotekach i ewidencjach niedostępnych powszechnie w ramach zwykłych postępowań sprawdzających (art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy) oraz wnioski o przeprowadzenie przez ABW poszerzonego postępowania należy składać, zgodnie z właściwością terytorialną ABW biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania osoby sprawdzanej (punkt 17 części I ankiety bezpieczeństwa osobowego). W przypadku osób zamieszkałych w granicach administracyjnych m. st. Warszawy oraz następujących powiatów województwa mazowieckiego: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, pułtuski, warszawski zachodni, wołomiński, wyszkowski, sochaczewski, żyrardowski wnioski takie należy kierować do Dyrektora Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych ABW w Warszawie, ul. Rakowiecka 2A, 00-993 Warszawa. Natomiast zakres terytorialny Wydziałówd Ochrony Informacji Niejawnych Delegatur ABW oraz Wydziałów Zamiejscowych Delegatur ABW wygląda następująco:
- Delegatura ABW w Białymstoku – województwo podlaskie, z województwa mazowieckiego powiaty: makowski, ostrołęcki, ostrowski, sokołowski, węgrowski oraz miasto na prawach powiatu Ostrołęka, z województwa warmińsko – mazurskiego powiaty: ełcki, olecki, gołdapski;
- Wydział Zamiejscowy w Olsztynie – z województwa warmińsko - mazurskiego powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, giżycki, iławski, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, nowomiejski, olsztyński, ostródzki, piski, węgorzewski, szczycieński oraz miasto na prawach powiatu Olsztyn, z województwa mazowieckiego powiaty: ciechanowski, mławski, przasnyski, żuromiński;
- Delegatura ABW w Gdańsku – województwo pomorskie, z województwa warmińsko – mazurskiego powiat elbląski oraz miasto na prawach powiatu Elbląg,
- Wydział Zamiejscowy w Bydgoszczy – województwo kujawsko – pomorskie, z województwa mazowieckiego powiaty: gostyniński, płocki, płoński, sierpecki, miasto na prawach powiatu Płock,
- Wydział Zamiejscowy w Szczecinie – województwo zachodniopomorskie;
- Delegatura ABW w Katowicach – województwo śląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Krakowie – województwo małopolskie,
- Wydział Zamiejscowy w Łodzi – województwo łódzkie,
- Wydział Zamiejscowy w Opolu – województwo opolskie;
- Delegatura ABW w Lublinie – województwo lubelskie, z województwa mazowieckiego powiaty: łosicki, siedlecki, miasto na prawach powiatu Siedlce,
- Wydział Zamiejscowy w Radomiu – województwo świętokrzyskie, z województwa mazowieckiego powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński, miasto na prawach powiatu Radom,
- Wydział Zamiejscowy w Rzeszowie – województwo podkarpackie;
- Delegatura ABW w Poznaniu – województwo wielkopolskie,
- Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu – województwo dolnośląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Zielonej Górze – województwo lubuskie.
Dane kontaktowe znajdują się pod linkiem: Dane_teleadresowe
Bezpieczeństwo przemysłowe
Wnioski o przeprowadzenie postępowań bezpieczeństwa przemysłowego oraz poszerzonych postępowań sprawdzających wobec pracowników przedsiębiorcy, należy składać we właściwej terytorialnie jednostce Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. O właściwości decyduje miejsce siedziby przedsiębiorcy. Tam także należy kierować wszelkie uzupełnienia wniosków o przeprowadzenie postępowań bezpieczeństwa przemysłowego, informacje o zmianach danych zawartych w kwestionariuszu bezpieczeństwa przemysłowego, a także wnioski o przeprowadzenie postępowań sprawdzających składane już w toku postępowania bezpieczeństwa przemysłowego, jak i w okresie ważności świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego.
Wnioski o przeprowadzenie poszerzonych postępowań sprawdzających wobec osób zatrudnionych u przedsiębiorców, którzy posiadają ważne świadectwa bezpieczeństwa przemysłowego wydane przez SKW, a obecnie pozostają we właściwości ABW, należy składać, zgodnie z właściwością terytorialną ABW biorąc pod uwagę siedzibę przedsiębiorcy.
Właściwość terytorialna jednostek ABW przestawia się następująco:
- Departament Ochrony Informacji Niejawnych ABW w Warszawie, ul. Rakowiecka 2A, 00-993 Warszawa - m. st. Warszawa oraz powiaty województwa mazowieckiego: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, pułtuski, warszawski zachodni, wołomiński, wyszkowski, sochaczewski, żyrardowski;
- Delegatura ABW w Białymstoku – województwo podlaskie, z województwa mazowieckiego powiaty: makowski, ostrołęcki, ostrowski, sokołowski, węgrowski oraz miasto na prawach powiatu Ostrołęka, z województwa warmińsko – mazurskiego powiaty: ełcki, olecki, gołdapski;
- Wydział Zamiejscowy w Olsztynie – z województwa warmińsko - mazurskiego powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, giżycki, iławski, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, nowomiejski, olsztyński, ostródzki, piski, węgorzewski, szczycieński oraz miasto na prawach powiatu Olsztyn, z województwa mazowieckiego powiaty: ciechanowski, mławski, przasnyski, żuromiński;
- Delegatura ABW w Gdańsku – województwo pomorskie, z województwa warmińsko – mazurskiego powiat elbląski oraz miasto na prawach powiatu Elbląg,
- Wydział Zamiejscowy w Bydgoszczy – województwo kujawsko – pomorskie, z województwa mazowieckiego powiaty: gostyniński, płocki, płoński, sierpecki, miasto na prawach powiatu Płock,
- Wydział Zamiejscowy w Szczecinie – województwo zachodniopomorskie;
- Delegatura ABW w Katowicach – województwo śląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Krakowie – województwo małopolskie,
- Wydział Zamiejscowy w Łodzi – województwo łódzkie,
- Wydział Zamiejscowy w Opolu – województwo opolskie;
- Delegatura ABW w Lublinie – województwo lubelskie, z województwa mazowieckiego powiaty: łosicki, siedlecki, miasto na prawach powiatu Siedlce,
- Wydział Zamiejscowy w Radomiu – województwo świętokrzyskie, z województwa mazowieckiego powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński, miasto na prawach powiatu Radom,
- Wydział Zamiejscowy w Rzeszowie – województwo podkarpackie;
- Delegatura ABW w Poznaniu – województwo wielkopolskie,
- Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu – województwo dolnośląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Zielonej Górze – województwo lubuskie.
Dane kontaktowe znajdują się pod linkiem: Dane_teleadresowe
Wnioski o przeprowadzenie przez ABW poszerzonych postępowań sprawdzających wobec przedsiębiorcy wykonującego działalność jednoosobowo i osobiście, o którym mowa w art. 54 ust. 3 ustawy, składane są zgodnie z właściwością terytorialną ABW, biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. W przypadku przedsiębiorców zamieszkałych w granicach administracyjnych m. st. Warszawy oraz następujących powiatów województwa mazowieckiego: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, pułtuski, warszawski zachodni, wołomiński, wyszkowski, sochaczewski, żyrardowski, wnioski takie należy kierować do Dyrektora Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych ABW w Warszawie, ul. Rakowiecka 2A, 00-993 Warszawa. Natomiast zakres terytorialny Wydziałów Ochrony Informacji Niejawnych Delegatur ABW oraz Wydziałów Zamiejscowych Delegatur ABW wygląda następująco:
- Delegatura ABW w Białymstoku – województwo podlaskie, z województwa mazowieckiego powiaty: makowski, ostrołęcki, ostrowski, sokołowski, węgrowski oraz miasto na prawach powiatu Ostrołęka, z województwa warmińsko – mazurskiego powiaty: ełcki, olecki, gołdapski;
- Wydział Zamiejscowy w Olsztynie – z województwa warmińsko - mazurskiego powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, giżycki, iławski, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, nowomiejski, olsztyński, ostródzki, piski, węgorzewski, szczycieński oraz miasto na prawach powiatu Olsztyn, z województwa mazowieckiego powiaty: ciechanowski, mławski, przasnyski, żuromiński;
- Delegatura ABW w Gdańsku – województwo pomorskie, z województwa warmińsko – mazurskiego powiat elbląski oraz miasto na prawach powiatu Elbląg,
- Wydział Zamiejscowy w Bydgoszczy – województwo kujawsko – pomorskie, z województwa mazowieckiego powiaty: gostyniński, płocki, płoński, sierpecki, miasto na prawach powiatu Płock,
- Wydział Zamiejscowy w Szczecinie – województwo zachodniopomorskie;
- Delegatura ABW w Katowicach – województwo śląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Krakowie – województwo małopolskie,
- Wydział Zamiejscowy w Łodzi – województwo łódzkie,
- Wydział Zamiejscowy w Opolu – województwo opolskie;
- Delegatura ABW w Lublinie – województwo lubelskie, z województwa mazowieckiego powiaty: łosicki, siedlecki, miasto na prawach powiatu Siedlce,
- Wydział Zamiejscowy w Radomiu – województwo świętokrzyskie, z województwa mazowieckiego powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński, miasto na prawach powiatu Radom,
- Wydział Zamiejscowy w Rzeszowie – województwo podkarpackie;
- Delegatura ABW w Poznaniu – województwo wielkopolskie,
- Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu – województwo dolnośląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Zielonej Górze – województwo lubuskie.
Dane kontaktowe znajdują się pod linkiem: Dane_teleadresowe
Ewidencje prowadzone przez ABW
„INFORMACJA NA TEMAT KART INFORMACYJNYCH”
Pozostałe sprawy (z wyłączeniem zadań krajowej władzy bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa teleinformatycznego).
W przypadku kontroli, wniosków o przeprowadzenie szkolenia, przekazywania informacji o nieprawidłowościach, itp. właściwość terytorialna jednostek ABW związana jest z adresem jednostki organizacyjnej będącej podmiotem ustawy. W przypadku jednostek mających siedzibę w granicach administracyjnych m. st. Warszawy oraz następujących powiatów województwa mazowieckiego: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, otwocki, piaseczyński, pruszkowski, pułtuski, warszawski zachodni, wołomiński, wyszkowski, sochaczewski, żyrardowski, właściwym jest Departament Ochrony Informacji Niejawnych ABW w Warszawie w pozostałych natomiast Delegatury ABW lub Wydziały Zamiejscowe Delegatur ABW.
Zakres terytorialny Delegatur ABW oraz Wydziałów Zamiejscowych Delegatur ABW wygląda następująco:
- Delegatura ABW w Białymstoku – województwo podlaskie, z województwa mazowieckiego powiaty: makowski, ostrołęcki, ostrowski, sokołowski, węgrowski oraz miasto na prawach powiatu Ostrołęka, z województwa warmińsko – mazurskiego powiaty: ełcki, olecki, gołdapski;
- Wydział Zamiejscowy w Olsztynie – z województwa warmińsko - mazurskiego powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, giżycki, iławski, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, nowomiejski, olsztyński, ostródzki, piski, węgorzewski, szczycieński oraz miasto na prawach powiatu Olsztyn, z województwa mazowieckiego powiaty: ciechanowski, mławski, przasnyski, żuromiński;
- Delegatura ABW w Gdańsku – województwo pomorskie, z województwa warmińsko – mazurskiego powiat elbląski oraz miasto na prawach powiatu Elbląg,
- Wydział Zamiejscowy w Bydgoszczy – województwo kujawsko – pomorskie, z województwa mazowieckiego powiaty: gostyniński, płocki, płoński, sierpecki, miasto na prawach powiatu Płock,
- Wydział Zamiejscowy w Szczecinie – województwo zachodniopomorskie;
- Delegatura ABW w Katowicach – województwo śląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Krakowie – województwo małopolskie,
- Wydział Zamiejscowy w Łodzi – województwo łódzkie,
- Wydział Zamiejscowy w Opolu – województwo opolskie;
- Delegatura ABW w Lublinie – województwo lubelskie, z województwa mazowieckiego powiaty: łosicki, siedlecki, miasto na prawach powiatu Siedlce,
- Wydział Zamiejscowy w Radomiu – województwo świętokrzyskie, z województwa mazowieckiego powiaty: białobrzeski, garwoliński, grójecki, kozienicki, lipski, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński, miasto na prawach powiatu Radom,
- Wydział Zamiejscowy w Rzeszowie – województwo podkarpackie;
- Delegatura ABW w Poznaniu – województwo wielkopolskie,
- Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu – województwo dolnośląskie,
- Wydział Zamiejscowy w Zielonej Górze – województwo lubuskie.
Jak są definiowane klauzule tajności?
Wyróżnia się 4 klauzule tajności „ściśle tajne”, „tajne”, „poufne” i „zastrzeżone”.
„Ściśle tajne”
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy informacjom niejawnym jest nadawana klauzula „ściśle tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje wyjątkowo poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:
- zagrozi niepodległości, suwerenności lub integralności terytorialnej Rzeczypospolitej Polskiej;
- zagrozi bezpieczeństwu wewnętrznemu lub porządkowi konstytucyjnemu Rzeczypospolitej Polskiej;
- zagrozi sojuszom lub pozycji międzynarodowej Rzeczypospolitej Polskiej;
- osłabi gotowość obronną Rzeczypospolitej Polskiej;
- doprowadzi lub może doprowadzić do identyfikacji funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników służb odpowiedzialnych za realizację zadań wywiadu lub kontrwywiadu, którzy wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, jeżeli zagrozi to bezpieczeństwu wykonywanych czynności lub może doprowadzić do identyfikacji osób udzielających im pomocy w tym zakresie;
- zagrozi lub może zagrozić życiu lub zdrowiu funkcjonariuszy, żołnierzy lub pracowników, którzy wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze, lub osób udzielających im pomocy w tym zakresie;
- zagrozi lub może zagrozić życiu lub zdrowiu świadków koronnych lub osób dla nich najbliższych albo świadków, o których mowa w art. 184 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.), lub osób dla nich najbliższych.
„Tajne”
Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy informacjom niejawnym jest nadawana klauzula „tajne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje poważną szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:
- uniemożliwi realizację zadań związanych z ochroną suwerenności lub porządku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej;
- pogorszy stosunki Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi;
- zakłóci przygotowania obronne państwa lub funkcjonowanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
- utrudni wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych w celu zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub ścigania sprawców zbrodni przez służby lub instytucje do tego uprawnione;
- w istotny sposób zakłóci funkcjonowanie organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości;
- przyniesie stratę znacznych rozmiarów w interesach ekonomicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
„Poufne”
Zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy informacjom niejawnym jest nadawana klauzula „poufne”, jeżeli ich nieuprawnione ujawnienie spowoduje szkodę dla Rzeczypospolitej Polskiej przez to, że:
- utrudni prowadzenie bieżącej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej;
- utrudni realizację przedsięwzięć obronnych lub negatywnie wpłynie na zdolność bojową Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
- zakłóci porządek publiczny lub zagrozi bezpieczeństwu obywateli;
- utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę bezpieczeństwa lub podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej;
- utrudni wykonywanie zadań służbom lub instytucjom odpowiedzialnym za ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli lub ściganie sprawców przestępstw i przestępstw skarbowych oraz organom wymiaru sprawiedliwości;
- zagrozi stabilności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej;
- wpłynie niekorzystnie na funkcjonowanie gospodarki narodowej.
Oznacza to, że w przypadku informacji niejawnych o klauzulach „ściśle tajne”, „tajne” i „poufne” muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki:
- nieuprawnione ujawnienie tych informacji musi zagrażać wymienionym enumeratywnie (zróżnicowanym adekwatnie do klauzuli) dobrom;
- nieuprawnione ujawnienie tych informacji spowoduje dla Rzeczypospolitej Polskiej – w przypadku „ściśle tajnych” – „szkodę wyjątkowo poważną”, „tajnych” – „szkodę poważną”, „poufnych” – „szkodę”.
„Zastrzeżone”
Zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy informacjom niejawnym jest natomiast nadawana klauzula „zastrzeżone”, jeżeli nie nadano im wyższej klauzuli tajności, a ich nieuprawnione ujawnienie może mieć szkodliwy wpływ na wykonywanie przez organy władzy publicznej lub inne jednostki organizacyjne zadań w zakresie obrony narodowej, polityki zagranicznej, bezpieczeństwa publicznego, przestrzegania praw i wolności obywateli, wymiaru sprawiedliwości albo interesów ekonomicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Co w praktyce oznacza określenie, że dokument „stanowi tajemnicę prawnie chronioną i podlega ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne”?
Przede wszystkim dokumentom takim nie nadaje się klauzul tajności i innych oznaczeń określonych w przepisach rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu oznaczania materiałów i umieszczania na nich klauzul tajności (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1692). Dokumenty takie nie podlegają także rejestracji w ewidencjach właściwych dla materiałów niejawnych. Dostęp do takich materiałów reglamentowany jest przepisami szczególnymi (np. w przypadku oświadczeń majątkowych prokuratorów przepisami art. 104 i 105 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2021 r., poz. 66 z późn. zm.). Ochrona tych dokumentów przewidziana dla informacji niejawnych o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne” oznacza natomiast, że w celu zapewnienia przechowywania w sposób uniemożliwiający wykorzystanie ich w celach innych niż te, dla których zostały wytworzone, należy stosować środki bezpieczeństwa fizycznego adekwatne do ochrony informacji sklasyfikowanych odpowiednio jako „zastrzeżone” lub „poufne”.
Czy oświadczeniom o stanie majątkowym nadaje się klauzule tajności?
Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2019 poz. 2399) oświadczenia majątkowe stanowią tajemnicę prawnie chronioną i podlegają ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone”, chyba że osoba która je złożyła wyrazi pisemną zgodę na ich ujawnienie. Pomimo objęcia oświadczeń wskazaną w tym przepisie ochroną, nie jest im ani formalnie, ani materialno-technicznie nadana klauzula tajności. Oświadczeniom majątkowym składanym na podstawie przepisów innych ustaw także nie nadaje się klauzul tajności (art. 88 pkt 2, art. 92 pkt 4, art. 93 pkt 5, art. 97 pkt 2, art. 113, art. 116, art. 118 pkt 2, art. 139 pkt 3, art. 151 pkt 1 i art. 177 pkt 2 ustawy).
Kto nadaje klauzulę tajności?
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy klauzulę tajności nadaje osoba, która jest uprawniona do podpisania dokumentu lub oznaczenia innego niż dokument materiału.
Jak należy traktować materiały niejawne oznaczone w dniu wejścia w życie ustawy odpowiednimi klauzulami?
Tworząc nowe przepisy ustawodawca odszedł od zdefiniowanych z góry okresów obowiązywania klauzul na rzecz możliwości zniesienia lub zmiany klauzuli w przypadku ustania lub zmiany ustawowych przesłanek ochrony. Ponieważ rozwiązanie to jest całkowicie odmienne od funkcjonującego uprzednio, w art. 181 ustawy określono, że kierownicy jednostek organizacyjnych przeprowadzą w terminie 36 miesięcy od dnia wejścia wżycie ustawy, przeglądu wytworzonych w podległych im jednostkach organizacyjnych materiałów zawierających informacje niejawne w celu ustalenia, czy spełniają ustawowe przesłanki ochrony na podstawie ustawy i dokonają w razie potrzeby zmiany lub zniesienia klauzuli tajności.
Oznacza to, że w przypadku, gdy kierownik jednostki organizacyjnej, po dokonaniu przeglądu, uzna, iż dane materiały nie straciły waloru niejawności, będą one dalej chronione zgodnie z art. 5 ustawy, a zmiana lub zniesienie klauzuli tajności będzie dokonywana w oparciu o normę zawartą w art. 6 ust. 3 ustawy. Dokumenty zawierające informacje niejawne oznaczone odpowiednimi klauzulami tajności w dniu wejścia w życie ustawy, podlegają zatem ochronie zgodnie z przepisami ustawy do czasu dokonania wspomnianego wyżej przeglądu, chyba że wcześniej upłynie okres ich ochrony wskazany w art. 25 ust. 3 pkt 1-2 i ust. 5 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1631 z późn. zm.).
Jakich zmian należy dokonać na dokumencie klauzulowanym w przypadku, gdy minął okres ochrony, o którym mowa w art. 25 ust. 3 i 4 pkt 2 ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych lub podjęto decyzję w sprawie zniesienia bądź zmiany przyznanej klauzuli tajności?
Sposób postępowania w takich przypadkach określają przepisy § 13 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu oznaczania materiałów i umieszczania na nich klauzul tajności (Dz. U. z 2011 r., Nr 288, poz. 1692).
Jaki jest status dokumentów oznaczonych klauzulami „zastrzeżone” i „poufne” pod rządami ustawy z 22 stycznia 1999 r., po upływie okresu przeglądu określonego w art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228)?
Okres przeglądu przewidzianego w art. 181 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. upłynął 2 stycznia 2014 r. Kolejne przeglądy materiałów niejawnych będą realizowane zgodnie z dyspozycją art. 6 ust. 4 ustawy. Istotne jest zatem określenie aktualnego statusu dokumentów oznaczonych pod rządami poprzedniej ustawy, jako informacje niejawne o klauzuli „zastrzeżone” lub „poufne”. W ocenie ABW mogą posiadać one następujący status:
- w przypadku, gdy ich okres ochrony upłynął przed 2 stycznia 2014 r. i nie dokonano ich przeglądu – są z mocy prawa jawne;
- jeżeli wytwórca dokonał przeglądu i poinformował o zniesieniu klauzuli tajności – są jawne;
- jeżeli wytwórca dokonał przeglądu i poinformował w okresie ich ochrony, a przynajmniej w trakcie trwania przeglądu, o utrzymaniu lub obniżeniu klauzuli tajności – podlegają ochronie zgodnie z art. 5 ustawy;
- jeżeli wytwórca nie przekazał powyższych informacji, a ich okres ochrony nie upłynął przed 2 stycznia 2014 r. (dotyczy tylko informacji o klauzuli „poufne”) – podlegają ochronie zgodnie z art. 5 ustawy.
Kto zmienia lub znosi klauzulę tajności?
Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy zniesienie lub zmiana klauzuli tajności możliwe są w przypadku ustania lub zmiany ustawowych przesłanek ochrony po wyrażeniu pisemnej zgody przez osobę, która nadała klauzulę, albo jej przełożonego.
Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy, gdy zmiana lub zniesienie klauzuli tajności dotyczy informacji niejawnych o klauzuli „ściśle tajne”, to pisemną zgodę na wykonanie powyższych czynności wyraża kierownik jednostki organizacyjnej, w której materiałowi została nadana taka klauzula.
Zgodnie z art. 6 ust. 7 ustawy w przypadku rozwiązania, zniesienia, likwidacji, upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, przekształcenia lub reorganizacji jednostki organizacyjnej, uprawnienia w zakresie zniesienia lub zmiany klauzuli tajności materiału przechodzą na jej następcę prawnego. W razie braku następcy prawnego uprawnienia w tym zakresie przechodzą na Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Służbę Kontrwywiadu Wojskowego zgodnie z ich właściwością rzeczową.
Czy można zakwestionować nadaną klauzulę tajności?
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy w przypadku stwierdzenia zawyżenia lub zaniżenia klauzuli tajności, odbiorca materiału może zwrócić się do osoby, która ją nadała, albo przełożonego tej osoby z wnioskiem o dokonanie stosownej zmiany.
Co zrobić w przypadku odmowy dokonania zmiany klauzuli tajności lub nieudzielania odpowiedzi?
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy, w przypadku odmowy dokonania zmiany lub nieudzielania odpowiedzi w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku o zmianę klauzuli tajności, odbiorca materiału może zwrócić się odpowiednio do ABW lub SKW o rozstrzygnięcie sporu.
Gdy właściwe rzeczowo jest ABW należy zwrócić się do Dyrektora Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych ABW. Spór rozstrzygany jest w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku o rozstrzygnięcie sporu.
Natomiast, jeżeli stroną sporu jest ABW albo SKW, to spór rozstrzyga Prezes Rady Ministrów w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku o rozstrzygnięcie sporu.
Czy są określone okresy ochrony poszczególnych klauzul tajności?
Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy nie ma ściśle narzuconych okresów ochrony poszczególnych klauzul tajności, z wyjątkiem informacji określonych w art. 7 ust. 1, które chronione są bez względu na upływ czasu.
Informacje niejawne podlegają ochronie do czasu zniesienia lub zmiany klauzuli tajności. Osoba, która nadała klauzulę tajności może jednak określić datę lub wydarzenie, po których nastąpi zniesienie lub zmiana klauzuli tajności.
Czy poszczególnym częściom materiału można nadawać różne klauzule tajności?
Zgodnie z art. 6 ust. 8 ustawy poszczególne części materiału mogą być oznaczone różnymi klauzulami tajności.
Wobec jakich podmiotów właściwą rzeczowo jest Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego?
Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy ABW realizuje zadania w odniesieniu do tzw. sfery cywilnej czyli jednostek organizacyjnych i osób podlegających ustawie, a więc podmiotów określonych w art. 1 ust. 2, z wyłączeniem:
- Ministerstwa Obrony Narodowej oraz jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych;
- ataszatów obrony w placówkach zagranicznych;
- żołnierzy w służbie czynnej wyznaczonych na stanowiska służbowe w innych jednostkach organizacyjnych niż wymienione powyżej.
Jakie zadania realizuje ABW w systemie ochrony informacji niejawnych?
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy ABW wykonując zadania w jednostkach sfery cywilnej:
- prowadzi kontrolę ochrony informacji niejawnych i przestrzegania przepisów obowiązujących w tym zakresie;
- realizuje zadania w zakresie bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych;
- prowadzi postępowania sprawdzające, kontrolne postępowania sprawdzające oraz postępowania bezpieczeństwa przemysłowego;
- zapewnia ochronę informacji niejawnych wymienianych między Rzeczpospolitą Polską a innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi;
- prowadzi doradztwo i szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych.
Kto może zostać pełnomocnikiem ochrony?
Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy pełnomocnikiem ochrony może być osoba, która posiada:
- obywatelstwo polskie;
- wykształcenie wyższe (zgodnie z art. 183 ustawy wymóg posiadania wyższego wykształcenia stosowany jest do pełnomocników ochrony i zastępców pełnomocników ochrony zatrudnionych po dniu wejścia w życie ustawy, czyli od dnia 2 stycznia 2011 r.);
- ważne, odpowiednie poświadczenie bezpieczeństwa wydane przez ABW albo SKW;
- zaświadczenie o przeszkoleniu w zakresie ochrony informacji niejawnych przeprowadzonym przez ABW albo SKW.
Jakie są zadania pełnomocnika ochrony?
Zgodnie z art. 15 ust. 1 oraz art. 17 ust. 2 ustawy do zadań pełnomocnika ochrony należy:
- zapewnienie ochrony informacji niejawnych, w tym stosowanie środków bezpieczeństwa fizycznego;
- zapewnienie ochrony systemów teleinformatycznych, w których są przetwarzane informacje niejawne;
- zarządzanie ryzykiem bezpieczeństwa informacji niejawnych, w szczególności szacowanie ryzyka;
- kontrola ochrony informacji niejawnych oraz przestrzegania przepisów o ochronie tych informacji, w szczególności okresowa (co najmniej raz na trzy lata) kontrola ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów;
- opracowywanie i aktualizowanie, wymagającego akceptacji kierownika jednostki organizacyjnej, planu ochrony informacji niejawnych w jednostce organizacyjnej, w tym w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego, i nadzorowanie jego realizacji;
- prowadzenie szkoleń w zakresie ochrony informacji niejawnych;
- prowadzenie zwykłych postępowań sprawdzających oraz kontrolnych postępowań sprawdzających;
- prowadzenie aktualnego wykazu osób zatrudnionych lub pełniących służbę w jednostce organizacyjnej albo wykonujących czynności zlecone, które posiadają uprawnienia do dostępu do informacji niejawnych, oraz osób, którym odmówiono wydania poświadczenia bezpieczeństwa lub je cofnięto;
- przekazywanie odpowiednio ABW lub SKW do ewidencji, danych z prowadzonego wykazu osób uprawnionych do dostępu do informacji niejawnych, a także osób, którym odmówiono wydania poświadczenia bezpieczeństwa lub wobec których podjęto decyzję o cofnięciu poświadczenia bezpieczeństwa;
- zawiadamianie ABW lub SKW, zgodnie z właściwością, o przypadkach naruszenia przepisów o ochronie informacji niejawnych o klauzuli „poufne" lub wyższej.
Czy pełnomocnik ochrony może wykonywać jednocześnie inne zadania lub pełnić inne funkcje?
Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy kierownik jednostki organizacyjnej może powierzyć pełnomocnikowi ochrony wykonywanie innych zadań, jeżeli ich realizacja nie naruszy prawidłowego wykonywania zadań pełnomocnika ochrony.
Czy pełnomocnik ochrony może pełnić funkcję inspektora bezpieczeństwa teleinformatycznego i administratora systemu teleinformatycznego?
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy funkcje inspektora BTI może pełnić osoba będąca pracownikiem pionu ochrony. Pełnomocnik ochrony spełnia w/w wymagania tym samym może pełnić dodatkowo funkcję inspektora BTI.
Natomiast administrator systemu teleinformatycznego przeznaczonego do przetwarzania informacji niejawnych nie może jednocześnie pełnić funkcji inspektora BTI. W związku z tym, że jednym z zadań inspektora BTI jest m.in. kontrola działań administratora systemu, w celu zagwarantowania właściwego wypełniania funkcji kontrolnych przez inspektora BTI, administrator systemu nie może być przełożonym inspektora BTI tym samym nie może pełnić funkcji pełnomocnika ochrony.
Czy pełnomocnik ochrony musi być zatrudniony na pełny etat?
Art. 14 ust. 2 ustawy nie wskazuje wyraźnie, jaki rodzaj umów jest dopuszczalny, a jaki rodzaj umów jest wyłączony w stosunku prawnym łączącym kierownika jednostki organizacyjnej z podległym mu bezpośrednio pełnomocnikiem ochrony.
Zgodnie z art. 2 pkt 18 ustawy zatrudnieniem jest również odpowiednio powołanie, mianowanie lub wyznaczenie.
Nie istnieją żadne ustawowe formalnoprawne wymogi, ograniczające kierownika jednostki organizacyjnej w wyborze formy i reżimu prawnego regulującego zatrudnienie osób na stanowisku pełnomocnika ochrony lub jego zastępcy. Do zakresu uprawnień kierownika jednostki organizacyjnej należy zatem decyzja, w jakiej formie zawrze on umowę z pełnomocnikiem ochrony.
Umowa o pracę, a tym bardziej umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, nie stanowi zatem obligatoryjnej formy zatrudnienia pełnomocnika ochrony. Jeżeli realizacja zadań pełnomocnika ochrony będzie przebiegała prawidłowo, z należytą starannością, to dopuszczalnym staje się wykonywanie nałożonych art. 15 ust. 1 ustawy zadań w niepełnym wymiarze czasu pracy, a nawet na podstawie innej umowy niż umowa o pracę.
Czy można być pełnomocnikiem ochrony w różnych jednostkach organizacyjnych?
Ustawodawca nie wskazuje, aby istniały przeciwwskazania do wykonywania zadań pełnomocnika ochrony równocześnie w innej jednostce organizacyjnej.
Jeżeli realizacja zadań pełnomocnika ochrony będzie przebiegała prawidłowo, z należytą starannością, to dopuszczalnym staje się wykonywanie nałożonych art. 15 ust. 1 ustawy zadań równocześnie w innej jednostce organizacyjnej, a nawet w kilku jednostkach organizacyjnych.
Czy można być pełnomocnikiem ochrony na umowę zlecenie?
Art. 14 ust. 2 ustawy nie wskazuje wyraźnie jaki rodzaj umów jest dopuszczalny, a jaki rodzaj umów jest wyłączony w stosunku prawnym łączącym kierownika jednostki organizacyjnej z podległym mu bezpośrednio pełnomocnikiem ochrony.
Zgodnie z art. 2 pkt 18 ustawy zatrudnieniem jest również odpowiednio powołanie, mianowanie lub wyznaczenie.
Nie istnieją żadne ustawowe formalnoprawne wymogi, ograniczające kierownika jednostki organizacyjnej w wyborze formy i reżimu prawnego regulującego zatrudnienie osób na stanowisku pełnomocnika ochrony lub jego zastępcy. Do zakresu uprawnień kierownika jednostki organizacyjnej należy decyzja, w jakiej formie zawrze on umowę z pełnomocnikiem ochrony.
Umowa o pracę nie stanowi zatem obligatoryjnej formy zatrudnienia pełnomocnika ochrony, choć na pewno najpełniej oddaje ideę przepisu art. 14 ust. 2 ustawy.
W przypadku umowy zlecenia, a zatem pozaetatowej formy zatrudnienia (umowy cywilnoprawnej) należy jednak precyzyjnie określić podległość pełnomocnika ochrony oraz odpowiedzialność osoby za wykonywane zadania.
Jeżeli realizacja zadań pełnomocnika ochrony będzie przebiegała prawidłowo, z należytą starannością, to dopuszczalnym staje się wykonywanie nałożonych art. 15 ust. 1 ustawy zadań na podstawie umowy zlecenia.
Czy pełnomocnik ochrony pełni określoną funkcję, czy jest to oddzielne stanowisko?
Ustawodawca nie określił wyraźnie, czy wykonywanie zadań pełnomocnika ochrony polega na pełnieniu funkcji, czy też wiąże się z pełnieniem pracy na konkretnym oddzielnym stanowisku.
Zgodnie jednak z art. 2 pkt 18 w związku z art. 14 ust. 2 ustawy, zatrudnieniem jest również odpowiednio powołanie, mianowanie lub wyznaczenie.
Należy zatem wnioskować, iż w zależności od ustaleń w jednostce organizacyjnej zadania pełnomocnika mogą być wykonywane w ramach funkcji, pełnionego stanowiska lub też dodatkowych zadań.
Czy kierownik kancelarii tajnej może być pełnomocnikiem ochrony?
Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy kancelaria tajna podlega pełnomocnikowi ochrony. Kierujący kancelarią kierownik podlega zatem bezpośrednio pełnomocnikowi ochrony i ta podległość służbowa uniemożliwia jednoczesne bycie pełnomocnikiem ochrony i kierownikiem kancelarii tajnej.
Czy pełnomocnik ochrony może przeprowadzać zwykłe postępowanie sprawdzające wobec pracowników innej jednostki organizacyjnej, którym zlecono wykonanie zadań lub prac?
Zgodnie z art. 60 ust. 2 ustawy pełnomocnik ochrony jednostki organizacyjnej zlecającej wykonanie umowy, z której wykonaniem łączy się dostęp do informacji niejawnych o klauzuli „poufne”, może przeprowadzić zwykłe postępowanie sprawdzające oraz szkolenie w zakresie ochrony informacji niejawnych wobec osób, zatrudnionych u przedsiębiorcy. Wnioski o przeprowadzenie postępowania sprawdzającego kierownik przedsiębiorcy składa do kierownika jednostki organizacyjnej, która zleca wykonanie umowy. Następnie kierownik tej jednostki poleca podległemu mu pełnomocnikowi ochrony przeprowadzenie postępowań wobec wskazanych osób.
Tryb ten możliwy jest wyłącznie w przypadku niepowołania pełnomocnika ochrony u przedsiębiorcy, który posiada świadectwo bezpieczeństwa III stopnia. Niedopuszczalne są bowiem sytuacje, gdy podmioty wzajemnie wyręczałyby się w przeprowadzaniu postępowań sprawdzających.
Czy i jakie działania może podejmować pełnomocnik ochrony organów jednostek samorządu terytorialnego w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez te organy?
W jednostkach przetwarzających informacje niejawne powinni zostać powołani pełnomocnicy ochrony. Charakter powiązań jednostek samorządu terytorialnego z jednostkami im podległymi lub przez nie nadzorowanymi, charakter realizowanych zadań związanych z dostępem do informacji niejawnych oraz zasada ekonomiki pozwala jednak na zastosowanie w tym przypadku szczególnych rozwiązań. W ocenie ABW można przyjąć model, w którym pion ochrony jednostki samorządu terytorialnego obejmować będzie również jednostki nadzorowane. W takim przypadku kierownikiem jednostki organizacyjnej dla jednostki nadzorowanej w zakresie ochrony informacji niejawnych będzie kierownik jednostki nadrzędnej. Zadania pełnomocnika wobec jednostki nadzorowanej pełnić więc będzie pełnomocnik jednostki nadzorującej.
Jak często pełnomocnik ochrony przeprowadza kontrole ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów?
Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy pełnomocnik ochrony dokonuje okresowej kontroli ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów, co najmniej raz na trzy lata.